Αν και οι ρίζες της γνωσιακής-συμπεριφορικής ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης είναι καλά θαμμένες στην αμερικάνικη ήπειρο, τόσο η φήμη όσο και η εφαρμογή αυτής εξαπλώνονται καθημερινά σχεδόν σε όλη την υφήλιο.

Κατά συνέπεια, συχνά γίνεται λόγος για τις αρχές αλλά και για την αποτελεσματικότητα του ψυχοθεραπευτικού μοντέλου στην διαχείριση των συμπτωμάτων των ψυχικών διαταραχών.

Φυσικά, είναι ωφέλιμο και άκρως ενημερωτικό τόσο για το ευρύτερο κοινό μα περισσότερο για τους θεραπευόμενους, να υπάρχει λεπτομερής επεξήγηση από τους ειδικούς για την φιλοσοφία αλλά και για την λειτουργία κάθε ψυχοθεραπευτικού κύκλου ανεξαρτήτως προσέγγισης.

Ίσως γιατί μέσω αυτής της οδού, αφ ενός γνωστοποιείται η ιδέα της ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης σε κάθε ενδιαφερόμενο και αφ ετέρου ενισχύεται η σημαντικότητα της θεραπευτικής εμπειρίας για την ψυχική ισορροπία των ανθρώπων.

Βέβαια, είναι πολύ πιο απλό και ξεκάθαρο, να ενημερωνόμαστε για τις απόψεις κάθε μοντέλου ψυχοθεραπείας όπως αυτές παρουσιάζονται βιβλιογραφικά.

Ωστόσο, υπάρχουν αρκετές διαφορές οι οποίες δεν σχολιάζονται αλλά παρατηρούνται κυρίως εμπειρικά και είναι αυτές που καθορίζουν με σαφήνεια την διαφορετικότητα και ίσως την μοναδικότητα κάθε ψυχοθεραπευτικής φιλοσοφίας.

Υπό αυτό το πρίσμα, θα τολμούσαμε να πούμε ότι η γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία είναι τελείως διαφορετική συγκριτικά με την γνωσιακή θεραπεία αφού, η κεντρική ιδέα της τελευταίας ορίζεται στην άποψη ότι οι δυσλειτουργικές σκέψεις είναι κοινές σε όλα τα ψυχολογικά προβλήματα και αντίθετη με την συμπεριφορική φιλοσοφία η οποία δίνει έμφαση στην παρατήρηση, καταγραφή και αναδιαμόρφωσης της δυσλειτουργικής συμπεριφοράς.

Αφού, η γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, μολονότι δεν αποδέχεται την μορφολογική ψυχική έκφραση του θεραπευόμενου, αποδέχεται την πεποίθηση ότι ο τρόπος σκέψης επηρεάζει άμεσα την συναισθηματική κατάσταση και την συμπεριφορική απάντηση του ανθρώπου σε ειδικές συνθήκες.

Η γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία δεν είναι αυστηρά δομημένη και επιθετικά οριοθετημένη όπως η ψυχαναλυτική προσέγγιση. Υπάρχουν βέβαια θεραπευτικά όρια που καθορίζονται μη λεκτικά από την πλευρά του θεραπευτή από την πρώτη κιόλας επαφή με τον θεραπευόμενο τα οποία χρειάζεται να επαναπροσδιοριστούν κάθε φορά που απαιτείται.

Επίσης, η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία δεν φέρει τα στοιχεία μιας απρόσωπης και παγερής θεραπευτικής σχέσης. Αλλά, η θεραπευτική συμμαχία στηρίζεται στην συνεργασία του θεραπευτή με τον θεραπευόμενο στοχεύοντας στην ένωση των θεραπευτικών δυνατοτήτων για την επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος.

Η διάρκεια της γνωσιακής-συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας είναι συγκεκριμένη και χρονικά σύντομη.
Συνήθως, μια θεραπευτική διαδικασία ολοκληρώνεται επιτυχώς σε 25 συνεδρίες από τις οποίες οι 21 συμβαίνουν σε εβδομαδιαία συχνότητα ενώ, οι 4 αναμνηστικές καθορίζονται σε σταθερά χρονικά σημεία μετά το πέρας των εβδομαδιαίων συνεδριών.

Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία δεν ασχολείται με το παρελθόν. Αντιθέτως, στρέφει την προσοχή στο παρόν, μένοντας στο «εδώ και τώρα» αξιοποιώντας με αυτό τον τρόπο στο έπακρο την παρούσα και συχνά δυσλειτουργική ψυχική κατάσταση του θεραπευόμενου στοχεύοντας στην αναδιαμόρφωση της, αν και αρκετά συχνά, στην διάρκεια της θεραπευτικής διαδικασίας κυρίως κατά την αμφισβήτηση των αυτομάτων σκέψεων και του κλονισμού της πυρηνικής πεποίθησης, προσφέρεται η δυνατότητα στον θεραπευτή δουλεύοντας με τον θεραπευόμενο να εντοπίσουν και να αναθεωρήσουν θέματα του παρελθόντος τα οποία αποτελέσαν πολύ καλά ερεθίσματα διαμόρφωσης των δυσλειτουργικών πεποιθήσεων.

Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία δεν εξετάζει τις δυναμικές που αναπτύσσονται στο οικογενειακό σύστημα του θεραπευόμενου. Παρ όλα αυτά, λαμβάνει υπόψη τις επιρροές που έχει δεχτεί ο θεραπευόμενος στην παιδική ηλικία καθώς και τις αντιδράσεις αλλά και τις συμπεριφορές που υιοθετεί μέσω της μίμησης και μάθησης από τους σημαντικούς ανθρώπους που τον περιβάλλουν.

Και ενώ, στην εφαρμογή της γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας, ο θεραπευτής θα συνεργαστεί με τον θεραπευόμενο σε ατομικό κυρίως πλαίσιο, συναντούμε όχι σπάνια την προσέγγιση να εφαρμόζεται εξίσου αποτελεσματικά σε ομαδικές θεραπευτικές συνεδρίες.

Αυτές είναι ορισμένες από τις διαφορές που παρατηρούμε, στην προσπάθεια μας να συγκρίνουμε την γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία με τα υπόλοιπα ψυχοθεραπευτικά μοντέλα.

Επειδή όμως αρχικά ως άνθρωποι και κατ επέκταση ως θεραπευτές, διακρινόμαστε από φιλελεύθερες ιδέες αποδεχόμενοι σεβάσμια την συνύπαρξη διαφορετικών αλλά «σωστών» απόψεων, θεωρούμε ότι κάθε ψυχοθεραπευτικό μοντέλο μπορεί να ωφελήσει με τον δικό του μοναδικό τρόπο την ψυχική ανάταση των θεραπευόμενων που φιλοξενεί.

Όμως σε καμία περίπτωση, δεν ωφελεί να λησμονούμε ότι κάθε ψυχοθεραπευτική φιλοσοφία είναι σαφέστατα διαφορετική από κάθε άλλη και ταυτόχρονα αρκετά δυνατή για να μετατραπεί σε ένα αξιόλογο εργαλείο θεραπευτικής προόδου στα χέρια του ευσυνείδητου επαγγελματία το οποίο αν αξιοποιηθεί καταλλήλως θα αυξήσει σημαντικά τα ποσοστά της επιτυχημένης εφαρμογής του.

Γεγονός που θα ωφελήσει όχι μονάχα τον εξειδικευμένο πλέον θεραπευτή αλλά πιο πολύ τους ανθρώπους που χρήζουν θεραπευτικής παρέμβασης.

Γιατί μπορεί ερευνητικά όλο και περισσότερο να καταγράφονται πορίσματα αναφορικά με την αυξημένη αποτελεσματικότητα των θεραπευτικών παρεμβάσεων αλλά, ας μην ξεχνάμε ότι ο θεραπευτής είναι εκείνος που θα εφαρμόσει τις προσταγές της προσέγγισης σε συνεργασία πάντα με τον θεραπευόμενο. Και αν ο ειδικός δεν γνωρίζει καλά την διαδρομή τότε είναι σίγουρο, ότι δεν θα μπορέσει να αποφύγει τις απότομες στροφές και η παρέκκλιση θα είναι αναπόφευκτη!

Για αυτό λοιπόν, η σωστή ακαδημαϊκή κατάρτιση, η κατάλληλη επαγγελματική επιμόρφωση, η πρακτική εκπαίδευση, η κλινική εποπτεία αλλά και η απαραίτητη ψυχοθεραπευτική εμπειρία είναι οι πλέον βασικές προϋποθέσεις που απαιτούνται ώστε κάποιος να υποστηρίξει με επάρκεια τον ρόλο του θεραπευτή.

Και αν αυτές οι συνθήκες εκπληρωθούν τότε, είναι βέβαιο πως η θεραπευτική διαδικασία θα μεταμορφωθεί σε ένα συναρπαστικό ταξίδι γνωριμίας με τον εαυτό!

Νομίζω ότι κάθε άνθρωπος θα αποδεχτεί την δελεαστική και πολλά υποσχόμενη πρόταση γνωριμίας από τον ίδιο τον εαυτό του!
Άλλωστε είναι τόσο δυνατό το συναίσθημα που νιώθουμε όταν είμαστε ερωτευμένοι… με εμας… που είναι αδύνατο να αντισταθούμε!

Βασιλική Γ. Βενέτη ΜΑ Κλινικής Ψυχολογίας

Ειδίκευση στη Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία