Αδιαμφισβήτητα, το φαινόμενο της κακοποίησης απασχολεί αρκετά το κοινωνικό σύνολο αφού, καθημερινά καταγράφονται ολοένα και περισσότερα κρούσματα βίας τα οποία προκαλούν σοβαρές συνέπειες στην ακεραιτότητα των ανθρώπων. Και δεν αναφερόμαστε μονάχα στις σωματικές βλάβες οι οποίες είναι πολύ σημαντικές, μιλούμε για όλες τις επιπτώσεις που επιφέρει κάθε μορφή βίας όπως αυτή καθορίζεται ανάλογα με την επιθετική συμπεριφορά που υιοθετείται αλλά και την συνθήκη στην οποία επιβάλλεται.
Υπό αυτή την θεώρηση, η σωματική κακοποίηση εκδηλώνεται όταν ένας άνθρωπος χρησιμοποιεί κάποιο μέρος του σώματος του για να ελέγξει τις αντιδράσεις των άλλων ή, την σεξουαλική κακοποίηση, στις περιπτώσεις που κάποιος αναγκάζεται να συμμετέχει σε ερωτικές δραστηριότητες χωρίς την θέληση του και, τη συναισθηματική κακοποίηση, όταν το άτομο εκφράζεται ή συμπεριφέρεται με τέτοιο τρόπο που προκαλεί συναισθήματα αναξιότητας και μειονεξίας στους συνανθρώπους του.
Ακόμα, ο άνθρωπος ασκεί ψυχολογική κακοποίηση προκαλώντας τον φόβο στους άλλους προκειμένου να ελέγξει τις αντιδράσεις τους, πνευματική κακοποίηση, όταν χρησιμοποιεί τις θρησκευτικές πεποιθήσεις για να χειριστεί το θύμα, πολιτισμική κακοποίηση, όταν βλάπτει το περιβάλλον στηριζόμενος στις απόψεις του πολιτισμικού πλαισίου στο οποίο ανήκει.
Και η λίστα δεν σταματάει εδώ διότι, στην λεκτική κακοποίηση, ο θύτης υιοθετεί επιθετικές κινήσεις που εκφράζονται με τη συστηματική χρήση υβριστικών σχολίων, χειρονομιών, προσβολών, απειλών οι οποίες καταλήγουν στην συναισθηματική και ψυχολογική προσβολή του ανθρώπου ενώ, στην οικονομική κακοποίηση, ελέγχει τους οικονομικούς πόρους του θύματος χωρίς την συγκατάθεση του και, στην ηθική κακοποίηση ή παραμέληση, συνειδητά αδιαφορεί για την φροντίδα των ανθρώπων που οφείλει να προστατεύει.
Τα αίτια της επιθετικής συμπεριφοράς έχουν ρίζες στις πρώιμες τραυματικές και κακοποιητικές εμπειρίες του ατόμου, στη μίμηση των προτύπων, στη προβολή της επιθετικής συμπεριφοράς από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, στην ανταγωνιστική δομή της κοινωνίας, στο φανατισμό, στις στερεότυπες ιδέες, στο ρατσισμό, στην απομόνωση του ανθρώπου από το κοινωνικό περιβάλλον, στις συναισθηματικές και ψυχολογικές δυσκολίες. Επίσης σημαντικό ρόλο παίζει η κληρονομική προδιάθεση της κακοποιητικής έκφρασης, αν και τα πορίσματα των ερευνών υποστηρίζουν ότι η έκφραση της βίας είναι επιλογή που ξεπηδά από τις βαθύτερες δομές της προσωπικότητας του ανθρώπου.
Ειδικότερα, οι παρατηρήσεις αποδεικνύουν ότι ο άνθρωπος που επικοινωνεί με την βία, έχει ο ίδιος υποστεί κακοποίηση. Είναι προσωπικότητα που δυσκολεύεται να εκφράσει τα συναισθήματα, τις ανάγκες, τις απόψεις στους άλλους, διακρίνεται από χαμηλή αυτοεκτίμηση. Αδυνατεί να διαχωρίσει την διαφορά ανάμεσα στην υγιής έκφραση του θυμού και στην υιοθέτηση της βίαιης συμπεριφοράς, εμφανίζει υψηλά επίπεδα άγχους τα οποία εκτονώνει μέσω της βίας, πιστεύει ότι οι σημαντικοί άνθρωποι θα τον εγκαταλείψουν και καταφεύγει στις κακοποιητικές συμπεριφορές θέλοντας να τους κρατήσει κοντά του.
Μα, όποια και αν είναι η αιτία της άσκησης βίας, το αποτέλεσμα είναι ένα, η προσβολή της αξιοπρέπειας τόσο για τον άνθρωπο που δέχεται όσο και για εκείνον που ασκεί την κακοποίηση.
Και ότι στέκεται ενάντια στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια πρέπει να καταστέλλεται άμεσα!
Για αυτό είναι ωφέλιμο συλλογικά αλλά και ατομικά να κινηθεί κάθε διαδικασία αντιμετώπισης των βίαιων συμπεριφορών αρχίζοντας από την ενημέρωση γιατί, όσο μιλούμε ανοιχτά τόσο γνωστοποιούμε τις κακοποιητικές συμπεριφορές αποδυναμώνοντας το φαινόμενο.
Και όταν κριθεί αναγκαίο να ζητούμε βοήθεια στο κατάλληλο πλαίσιο, είναι πολλοί αυτοί που θέλουν να βοηθήσουν, ένας φορέας προστασίας από τις βίαιες συμπεριφορές, ένας ειδικός θεραπευτής αλλά και, ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας.
Και να συζητούμε στην οικογένεια αλλά και στα σχολεία για την πρόληψη της κακοποίησης ιδιαίτερα αν έχουν σημειωθεί επεισόδια βίας στα συγκεκριμένα περιβάλλοντα.
Αλλά και να αναφέρουμε στις αρχές γεγονότα κακοποίησης ή να προσεγγίζουμε διακριτικά όσους κακοποιούνται προσφέροντας την βοήθεια μας. Ακόμη και αν εκείνοι δεν ανταποκριθούν άμεσα στις προθέσεις μας, θα ξέρουν πια που να απευθυνθούν όταν νιώσουν έτοιμοι να μιλήσουν.
Όμως πάνω από όλα ωφελεί να μην ανεχόμαστε τη παραμικρή συμπεριφορά που βιάζει τις φυσικές και συναισθηματικές ανάγκες, τις αρχές, τις αξίες, που απειλεί την ακεραιότητα μας οριοθετώντας τους ανθρώπους που κινούνται επιθετικά προς εμάς.
Γιατί η βία δεν ήταν αποδεχτή ούτε στον παράδεισο, για ποιο λόγο να υπάρχει στη ζωή μας!
Βασιλική Γ. Βενέτη ΜΑ Κλινικής Ψυχολογίας
Ειδίκευση στη Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία